Informacje o nowych lekach na raka i nowych metodach leczenia nowotworów są wyczekiwane przez ludzi na całym świecie. Wkład w rozwój nauki w tym zakresie mają również badacze z Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Tydzień Raka jest 35. spośród 50 Tygodni w Mieście Nauki. 

ODKRYĆ PRZYCZYNĘ

Kuratorka Tygodnia Raka dr hab. n. med. Iwona Gabriel – ginekolog onkolog z Katedry i Oddziału Klinicznego Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach – zajmuje się przede wszystkim klinicznym odkrywaniem przyczyn rozwoju nowotworów. W 2019 roku w amerykańskim czasopiśmie dotyczącym czynników ryzyka rozwoju nowotworów opublikowała znaczący artykuł oceniający rolę talku i stosowania środków higieny intymnej w rozwoju raka jajnika. 

Dla badaczki ważny jest również aspekt oceny jakości życia i objawów dodatkowych pojawiających się w czasie leczenia onkologicznego m.in. w ostatnich dniach ukazała się publikacja analizująca rozwój nietrzymania moczu u pacjentek leczonych onkologicznie. – Dobrą wiadomością jest, że u pacjentek operowanych z powodu nowotworów ginekologicznych w porównaniu do pacjentek operowanych ze wskazań łagodnych rzadziej występuje nietrzymanie moczu i obniżenie narządu rodnego – wskazuje. 

Ponadto naukowczyni w ostatnim czasie interesuje się również kwestiami zdrowia publicznego: budowania świadomości pacjentów oraz kwestiami profilaktyki i diagnostyki nowotworów. – Jednym z największych współczesnych problemów zdrowia publicznego jest bardzo małe zaangażowanie pacjentów w różne dostępne i bezpłatne programy profilaktyczne. Z danych wynika, że zgłasza się do nich zaledwie 20% uprawnionych, czyli co piąta osoba. Nie wiemy jednak, jakie czynniki wpływają na to, że dana osoba nie chce wziąć udziału w badaniach. Oczywiście, możemy mieć przypuszczenia, ale brakuje nam wiarygodnych badań – wskazuje naukowczyni. 

WSPÓŁPRACA INTERDYCYPLINARNA

Jak przekonuje dr hab. n. med. Iwona Gabriel, leczenie onkologiczne to nie tylko sama medycyna sensu stricto, ale także pokrewne dziedziny nauki. – Bez wsparcia biotechnologów, genetyków, biologów, fizyków czy specjalistów od sztucznej inteligencji praca onkologów nie jest możliwa. Dlatego w naszym Tygodniu zaglądamy do laboratoriów i zakładów zajmujących się tematyką onkologiczną, otwierając się na świat i pokazując ich ważną pracę – podkreśla. 

Nie sposób nie wspomnieć też o rozwoju narzędzi opartych na sztucznej inteligencji, dzięki którym pewne procedury lub elementy pracy lekarzy można przyspieszyć. Przykładem są badania histopatologiczne (ocena materiału tkankowego za pomocą mikroskopu). – Przy dwukrotnym opisywaniu tego samego materiału przez tę samą osobę ryzyko błędu wynosi 20%, a jeśli robią to dwie osoby – nawet 30%. Na tym tle sztuczna inteligencje wypada zdecydowanie lepiej, choć oczywiście i tak na końcu całej drogi wciąż stoi i będzie stał lekarz – mówi prof. Iwona Gabriel.  

DIAGNOSTYKA W ONKOLOGII

Jak wspomniała prof. Iwona Gabriel, kluczem do trafnej diagnozy i powodzenia terapii onkologicznej jest interdyscyplinarna współpraca specjalistów z różnych dziedzin. Wśród nich znaczącą rolę odgrywa diagnostyka laboratoryjna. Przykładem naukowca Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, który się nią zajmuje jest dr hab. n. med. i n. o zdr. Łukasz Sędek z Katedry i Zakładu Mikrobiologii i Immunologii.

Jego zainteresowania badawcze skupiają się głównie wokół optymalizacji cytometrycznej diagnostyki i monitorowania ostrych białaczek u dzieci. Metoda cytometrii jest techniką badawczą, która umożliwia wieloparametrową analizę komórek (m.in. tych nowotworowych), w oparciu o ich specyficzne właściwości. To jedna z metod stosowanych do diagnozy nowotworów i monitorowania leczenia.

MĘSKIE SPRAWY

Naukowcy z SUM zgłębiają wiedzę na temat nowotworów dotykających pacjentów z różnych grup wiekowych oraz tych powiązanych z płcią. 

I tak, urologią onkologiczną, w szczególności rakiem prostaty, zajmuje się dr hab. n. med. Paweł Rajwa, który pracuje w Klinice Urologii. Naukowiec współpracuje z wieloma ośrodkami naukowym na świecie; jest także zaangażowany w prace kilku europejskich komitetów i grup badawczych m.in. Europejskiego Towarzystwa Urologicznego ds. raka prostaty, zrzeszającego najbardziej uznanych młodych urologów w tej dziedzinie. W 2023 r. otrzymał Nagrodę Naukową „Polityki” w dziedzinie nauk o życiu. 

W swojej pracy badawczej koncentruje się na poprawie diagnostyki i efektów leczenia raka prostaty, z uwzględnieniem personalizacji terapii i metody tzw. aktywnego nadzoru. 

Prof. Paweł Rajwa zajmuje się m.in. wprowadzaniem obrazowania rezonansem magnetycznym prostaty jako metody wczesnego wykrywania raka prostaty. Metaanaliza, której naukowiec był współautorem, wykazała m.in. że włączenie tej metody do badań przesiewowych w kierunku raka prostaty wiąże się ze zmniejszoną liczbą niepotrzebnych biopsji, przy jednoczesnym utrzymaniu wykrywania w porównaniu z badaniami przesiewowymi wyłącznie dotychczasowymi metodami.

Autorka: Agnieszka Kliks-Pudlik

Pełny program Tygodnia Raka na stronie wydarzenia. 

– Całemu tygodniowi przewodzi hasło: RAZEM POKONAMY RAKA. „Razem” rozumiane, że różne instytucje zajmujące się diagnostyką i leczeniem onkologicznym w regionie będzie dzielić się swoją wiedzą i zasobami sprzętowymi. „Razem”, że niezależnie od wieku i płci chcemy razem poznawać świat nowotworów i przestać się go bać. „Razem”, że jesteśmy jednością z otaczającą nas naturą nas i że chcemy poznawać również nowotwory u roślin. „Razem” może mieć niekończące się i dla każdego inne wymiary – podkreśla kuratorka Tygodnia Raka dr hab. n. med. Iwona Gabriel.