Wkrótce wyczerpią się możliwości komfortowego funkcjonowania społeczeństw (szczególnie mieszkańców tzw. „globalnej Północy”) bez oglądania się na koszty środowiskowe – prognozują badacze. Aby przyjrzeć się temu zagadnieniu naukowcy z Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach włączyli się w projekt na rzecz badań nad szczęściem. Tydzień Szczęścia jest 37. spośród 50 Tygodni w Mieście Nauki.  

- W dzisiejszych czasach musimy na nowo zdefiniować szczęście: jak (i czy) można mówić o szczęściu w świecie targanym rozmaitymi kryzysami – politycznymi, gospodarczymi, ekologicznymi? Ponadto, w przyszłości coraz częściej naszemu życiu towarzyszyć będzie dyskomfort – jak zatem możemy w takiej sytuacji odczuwać szczęście? W poszukiwaniu tych odpowiedzi pomaga nam również nauka – podkreśla dr Justyna Mędrala z Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, kuratorka Tygodnia Szczęścia. 

Komfort a środowisko

„Laboratorium badań nad szczęściem. Życie po komfortocenie” to projekt o charakterze artystyczno-badawczym, który łączy środowiska: sztuki, nauki, dizajnu, technologii i przedsiębiorczości. Realizuje go Goethe-Institut, Fundacji Bęc Zmiana, Zentrum für Kunst und Urbanistik (Berlin), przy wsparciu m.st. Warszawy, Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz Fundacji im. Heinricha Bölla w Warszawie. Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach jest jedną ze współpracujących instytucji. 

- Projekt u swoich podstaw zakłada interdyscyplinarne współdziałanie pracowników i pracowniczek instytucji kultury z różnych regionów Polski. Różnorodność ich kompetencji wprowadza do dyskusji na temat aktualnych i przyszłych problemów lokalnych i globalnych nowe pytania i w ten sposób zwiększa zasób wiedzy na temat ich rozwiązywania. Wyniki tych współprac będzie można poznać na wystawie „Ideobranie. Idee i prototypy” 20 września w Rondzie Sztuki (wystawa będzie czynna od 21 września do 20 października) – podaje dr Justyna Mędrala.

Punktem wyjścia jest bowiem konieczność odejścia od komfortu opartego na eksploatacji paliw kopalnych i na wysokoemisyjnych technologiach. – Jak prognozują badania naukowe, wkrótce wyczerpią się możliwości komfortowego funkcjonowania społeczeństw bez oglądania się na koszty środowiskowe (w szczególności w odniesieniu do mieszkańców tzw. „globalnej Północy”). Musimy przygotować się na zmiany w naszej rzeczywistości – na życie „po odejściu komfortu”. Zmuszają nas do tego rozliczne kryzysy, wobec których musimy przyjąć postawę aktywnego poszukiwania rozwiązań – czytamy na stronie projektu. 

Eksperci zastanawiają się więc nad zagadnieniami związanymi m.in. z miejską ekologią, gospodarką przyszłości, poszukiwaniami nowych źródeł optymizmu, a także nad sposobami radzenia sobie z kryzysami i sytuacją niedoboru. Celem przedsięwzięcia jest zainicjowanie sieci tzw. koproducentów wiedzy, którzy będą wskazywać najważniejsze wyzwania niedalekiej przyszłości.

Wkład ASP w badania nad szczęściem

Zespół naukowców z Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach – dr hab. Justyna Kucharczyk, dr Justyna Mędrala, dr Szymon Kobylarz, mgr Julianna Zych-Luty, mgr Kinga Pawlik i mgr Waldemar Węgrzyn – powołał w tam Biuro Szczęścia, którego celem jest aktywizacja kulturalna mieszkańców i tymczasowych gości obszaru kampusu trzech uczelni – ASP, AWF i UE. 

- Prace badawcze rozpoczęto od zmapowania problemów i potrzeb różnych interesantów, które bardzo często stoją ze sobą w sprzeczności. W tym procesie nieocenioną pomocą wykazali się studenci Wydziału Projektowego ASP, którzy przeprowadzali ankiety środowiskowe i osobiście rozmawiali z osobami spotykanymi na ulicach na wspomnianym obszarze. Następnie podczas szeregu warsztatów i superwizji, które odbyły się w ASP, zespół Biura Szczęścia zaczął wypracowywać rozwiązania, mające podnieść jakość życia mieszkańców i odwiedzających poprzez działania kulturalne, nakierowane przede wszystkim na aspekty wytchnieniowe i zagospodarowanie czasu wolnego mieszkańców dzięki sąsiedztwu ASP. Można tu wymienić tworzenie Archiwum ulicy Raciborskiej, spacery z lokalnymi przewodnikami, wystawy prac plastycznych mieszkańców w Pokoju Gościnnym ASP, zmianę funkcji jednej z przestrzeni w ASP na świetlicę dla mieszkańców, organizację pikniku, koncertów, pokazów filmowych, open call na projekty studenckie, posiadające warunek współpracy z sąsiadami i wiele innych działań – opowiada kuratorka Tygodnia Szczęścia. 

A czym jest tytułowy „komfortocen”? 

Pojęcie zdefiniował w 2022 roku architekt Daniel A. Barber, według którego komfort to „napędzane paliwami kopalnymi marzenie tworzenia świata o zmarginalizowanych realiach środowiskowych”. Jak podkreśla, wszyscy ludzie są w nie uwikłani poprzez pozornie niewinne aktywności pojmowane jako luksus – jak klimatyzacja czy szybkość konsumowania. Jednak według Barbera, powinniśmy jak najszybciej szukać dróg, które nas od „komfortocenu” uniezależnią – przy pomocy wspólnoty projektantów, badaczy, naukowców, artystów i architektów. Jak pisze, „ostatnie sto lat zdefiniowała produkcja komfortu: uwolnione przez nią emisje wpłyną na naszą planetę na kolejne stulecia. (…) Każdy zawód, każda gałąź kultury stoją przed koniecznością radykalnej przemiany”.

Autorka: Agnieszka Kliks-Pudlik

Pełny program Tygodnia Szczęścia na stronie wydarzenia.