Australia, Chiny, Kanada, Stany Zjednoczone, Japonia, a nawet Wietnam, Mongolia i Egipt – między innymi w tych krajach prowadzone są badania polonistyczne nad językiem, literatura i kulturą. Współpracą z ośrodkami uniwersyteckimi , w których uczy się języka polskiego jako obcego oraz promocją literatury polskiej w świecie zajmują się naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Tydzień Kultur i Tradycji był 32. spośród 50 Tygodni w Mieście Nauki.

- Na Uniwersytecie Śląskim od trzydziestu czterech lat istnieje Szkoła Języka i Kultury Polskiej, której statutową powinnością jest prowadzenie działań w obszarze glottodydaktyki polonistycznej – prowadzenie w tym zakresie badań oraz prac o charakterze dydaktycznym. Pracownicy Szkoły są swoistymi ambasadorami języka i kultury polskiej, ale zarazem mają olbrzymie doświadczenie w pracy, która wymaga olbrzymich kompetencji interkulturowych, swoistego znawstwa wzorów obowiązujących w innych kręgach kulturach – podkreśla kuratorka Tygodnia Kultur i Tradycji dr hab. Aleksandra Achtelik, prof. Uniwersytetu Śląskiego.  

Polski jako język obcy

Szkołą Języka i Kultury Polskiej UŚ kieruje prof. dr hab. Jolanta Tambor. 

Jak przypomina dr hab. Aleksandra Achtelik, prof. UŚ, która jest wicedyrektorem Szkoły, jednostka prowadzi m.in. różnego rodzaju kursy języka polskiego, seminaria z zakresu języka i kultury polskiej dla nauczycieli i lektorów uczących języka polskiego za granicą wśród Polonii i cudzoziemców, seminaria i konferencje poświęcone językowi i kulturze polskiej, nauczaniu języka polskiego jako drugiego oraz tłumaczeniom. Szkoła jest również ośrodkiem uprawnionym do przeprowadzania państwowych egzaminów certyfikatowych z języka polskiego jako obcego na wszystkich poziomach zaawansowania. 

Z kolei badawcza działalność Szkoły koncentruje się wokół recepcji literatury polskiej za granicą, metodyki nauczania języka polskiego jako obcego oraz wymowy polskiej. Ponadto pracownicy jednostki promują język polski w świecie m.in. poprzez współpracę z zagranicznymi ośrodkami polonistycznymi i slawistycznymi. Szkoła jest także jednostką, która prowadzi kształcenie III stopnia. Osoby, które chcą poszerzyć swoje kompetencje mogą podjąć studia podyplomowe w zakresie nauczania języka i kultury polskiej.

Z nowościami dydaktycznymi wydanymi przez pracowników naukowych Szkoły – m.in. z kolejnymi wydaniami w ramach serii „(Nie)codzienny polski” lub „Świat po polsku” – można się zapoznać tutaj. 

Recepcja literatury polskiej w świecie

Z kolei recepcję polskiej literatury od lat bada literaturoznawca dr hab. Romuald Cudak, prof. UŚ. W swoich badaniach zajmuje się kwestiami światowości polskiej literatury, ośrodkami zagranicznymi, w których prowadzi się badania nad literaturą polską. Interesuje go także dobór tekstów i autorów, których teksty są tłumaczone i tym samym wchodzą w obieg czytelniczy poza Polską. W swojej pracy podejmuje również kwestie europejskości, światowości oraz uniwersalności polskiej literatury. 

Przykładami opracowań tego tematu są dwa pierwsze tomy z cyklu publikacji pt. „Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy – koncepcje – perspektywy” (red. nauk. całości: prof. Jolanta Tambor): „Literatura polska i perspektywy nowej humanistyki” oraz „Literatura (i kultura) polska w świecie”. Tytuły pozostałych części to: „Współczesne aspekty badań nad językiem polskim – teoria i praktyka”, „Pogranicza, mniejszości, regiony. Etnolingwistyka”, „W kręgu (glotto)dydaktyki” oraz „Języki i kultury w kontakcie”. 

Język i kultura pogranicza

Kultura województwa śląskiego to kultura pogranicza, w której bogactwie mieszają się wpływy śląskie, polskie, niemieckie, czeskie. Nie omija to również języka. 

Dlatego kierująca Szkołą Języka i Kultury Polskiej prof. Jolanta Tambor od lat zajmuje się badaniami poświęconymi językom mniejszościowym i regionalnym – ze szczególnym uwzględnieniem właśnie języka śląskiego. 

Jest m.in. autorką dwóch kluczowych dla tej tematyki monografii: „Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna” (Katowice 2006, 2008) oraz „Oberschlesien – Sprache und Identität” (Hildesheim 2011). Prof. Jolanta Tambor przygotowała także uzasadnienie projektu ustawy ws. uznania języka śląskiego za język regionalny, którego pierwsze czytanie w Sejmie RP odbyło się w marcu 2024 r. (Sejm ustawę poparł, Senat przyjął, ale prezydent RP ją zawetował – przyp.). 

Polonistyka w świecie

Jak podaje Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, liczbę użytkowników języka polskiego można szacować na ponad 45 milionów osób, z czego ok. 38 milionów mieszka w Polsce. Resort dodaje, że obecnie coraz większe grono osób jest zainteresowanych polską kulturą i językiem polskim, co systematycznie zwiększa liczbę zainteresowanych uzyskaniem urzędowego poświadczenia znajomości języka polskiego jako obcego. 

Nauczaniem języka polskiego i kultury zajmują się nie tylko Polacy lub osoby polskiego pochodzenia, ale często są to cudzoziemcy, którzy język polski, polską kulturę i literaturę uczynili centrum swojego zawodowego życia. I tak, badaczy języka polskiego i polskiej literatury można spotkać m.in. w Australii, Chinach, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Japonii, a nawet w Wietnamie, Mongolii i Egipcie. 

Kim są i w jakich krajach pracują można zobaczyć w „Światowej Encyklopedii Polonistów”. Celem tego prowadzonego w latach 2020-2021 w Szkole Języka i Kultury Polskiej UŚ projektu jest wzmocnienie pozycji języka polskiego i współtworzenie polskiej marki poprzez promocję polonistyki i polonistów jako dobra kultury.

Autorka: Agnieszka Kliks-Pudlik

Podsumowanie Tygodnia Kultur i Tradycji można przeczytać tutaj.